This article was part of FORUM+ vol. 23 no. 2
Serendipiteit is een modieus woord. Het klinkt ook zo goed: de kunst van het onverwachte. Vinden wat je niet zoekt. Of het vinden van iets terwijl je op zoek bent naar iets volstrekt anders. De oorsprong van de term is gekend en wordt vaak geciteerd. Serendipiteit werd voor het eerst gebruikt in 1754 door Horace Walpole, een Engelse aristocraat en verzamelaar van triviale curiosa. In een brief aan een vriend vergelijkt hij zijn gave om overal en altijd interessante dingen te ontdekken met het talent van de drie prinsen van Serendip uit een Perzisch sprookje. Tijdens hun rondreizen vonden ze niet het tovergedicht waarnaar ze op zoek waren. Wel deden ze, aldus Walpole, allerhande andere ontdekkingen ‘door toevalligheden en scherpzinnigheid’ zonder dat ze ernaar zochten. De term vond ingang in literaire kringen, en raakte al snel ook populair in de wetenschappelijke gemeenschap. Dat hoeft niet te verbazen: ook hier spelen zoeken en vinden een belangrijke rol. In de geschiedenis van wetenschap zijn dan ook talloze voorbeelden van serendipiteit bekend.
Het mag dan vandaag wat romantisch klinken, toch lijkt het nog steeds relevant om serendipiteit toe te laten in werk en leven. Kunst, wetenschap en onderwijs zitten immers meer dan ooit gewrongen in een neoliberale logica waarin resultaatgericht denken domineert: publiekscijfers, studentenaantallen, impactfactoren, verkoopcijfers… Het is een kwantitatieve logica die weinig ruimte laat voor toeval, intuïtie en verbeelding. Dat de impact, het belang en dus het nut van kunst, cultuur en wetenschap voor onze samenleving moeilijk in getallen uit te drukken valt, wordt daarbij al te makkelijk over het hoofd gezien. Dat is geen nieuwe vaststelling, maar al jaren een pijnpunt binnen de humane wetenschappen en de culturele sector. Het ongenoegen daarover blijft groeien. Net daarom moeten we wellicht serendipiteit toelaten: mentale ruimte vrijmaken en het onverwachte verwelkomen, openingen creëren waardoor iets kan ontstaan dat niet op voorhand gepland was, een niet-functionele ruimte inrichten in huis of agenda. Kortweg tijd en ruimte inbouwen om te zoeken, intuïtieve keuzes te maken en misschien iets (maar misschien ook niets) te vinden.
Daarom juichen we Adelheid Ceulemans toe, die onlangs de onzekere sprong waagde naar een nieuwe job, ook al zullen we haar erg missen als hoofdredactrice van dit tijdschrift. Met haar enthousiasme, professionaliteit en niets ontziende oog waarborgde ze de hoge kwaliteit van het eerste jaargang van dit blad. Ze werd daarin bijgestaan door haar rechterhand Jan Dewilde, die eveneens besliste zijn rol in de redactie van FORUM+ af te bouwen. Ook Esther Severi en Timothy De Paepe zoeken nieuwe professionele uitdagingen op en herzien hun engagement binnen de redactie. Dat betekent dat FORUM+ binnenkort koers zal varen met een vernieuwde ploeg. Die zal onder meer bestaan uit Timmy De Laet, Julie De Smedt, Willem De Wolf, Pascal Gielen, Matthias Heyman, Tine Marguillier, Kevin Voets en Stephan Weytjens, met ondergetekende aan het roer.
Graag presenteer ik jullie alvast het voorliggende nummer, dat nog werd gemaakt door de vorige ploeg. Jan Dewilde opent met een artikel over de Beethovenreceptie in onze contreien. Componist, dirigent en klavierspeler Frank Agsteribbe experimenteerde met verschillende vormen van muzieknotatie. Naast zijn tekst hierover publiceren we ook enkele van zijn grafische partituren die recent ook tentoongesteld werden in de Gentse galerij AP’ART. Het beoefenen van kunst berust evenwel niet alleen op creativiteit en talent maar ook op techniek. Nathalie Roussel geeft inkijk in een minder bekend aspect van het kunstenaarsberoep en richt een kunstkliniek op voor de behandeling van fysieke klachten van dansers en muzikanten. De kleurkatern bevat deze keer een reeks geschilderde beelden van Karin Hanssen die gemaakt werden in het kader van haar doctoraatsonderzoek. In haar inleiding beargumenteert ze dat het hergebruiken van beelden in de kunstgeschiedenis erg gebruikelijk is. Clara van den Broek en Sara De Roo op hun beurt reflecteren over de toekomst van de afstudeerrichting Acteren van de opleiding Drama aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen. De Roo ging hierover in gesprek met theatermaker en docent Jan Joris Lamers en van den Broek schetst de lopende onderzoeksprojecten verbonden aan diezelfde opleiding. Tenslotte introduceren we in dit nummer een reeks over memorabele voorstellingen van Shakespeare in Antwerpen. Toon Brouwers bijt de spits af met Play Macbeth, een voorstelling uit 1981 in een regie van Walter Tillemans. Fans van de erfgoedbibliotheek kunnen zich opnieuw verheugen op een bevlogen Ex libris door Jan Dewilde. We sluiten traditiegetrouw af met enkele recensies. Hannah Aelvoet luisterde naar de eerste recital-cd van de Chileense fluitist Sebastian Hidalgo met composities van Jef Maes en Jef Schampaert. Matthias Heyman las voor ons Jazz sells: music, marketing and meaning van Mark Laver en Jan Dewilde bespreekt een boek over de pianocultuur in het Parijs van de negentiende eeuw.
+++
Nele Wynants
Hoofdredactrice FORUM+