This article is also available in English.

Dans en onderzoek Editoriaal

Denken in beweging

Timmy De Laet
Universiteit Antwerpen

Is een dansend lichaam ook een denkend lichaam? Choreografie wordt vaak beschouwd als een kwestie van verworven techniek of als de uitdrukking van intuïtieve impulsen. Een teveel aan bewustzijn of reflectie zou in beide gevallen hinderlijk – zo niet nefast – zijn voor dans. Deze courante opvatting maakt de laatste jaren evenwel plaats voor het idee dat ook dans kennis belichaamt én uitlokt. Zowel het groeiende domein van de danswetenschap als de opkomst van artistiek onderzoek in praktijkgericht dansonderwijs hebben hierin een vitale rol gespeeld. Deze ontwikkelingen voeden het besef dat dans niet alleen denkt door te doen maar ook doet denken.

Dit herfstnummer van FORUM+ lanceert een gloednieuw dossier over ‘Dans en Onderzoek’, met drie bijdragen die elk op hun manier illustreren hoe dans aanleiding geeft tot diverse vormen van onderzoek. Choreograaf Martin Nachbar focust op dans als artistieke onderzoekspraktijk en belicht zijn intenties achter The Walk, een participatieve performance die toeschouwers meeneemt op een wandeling door de stad. Wandelen als choreografische beweging kan het ritme van een stad verstoren, stelt Nachbar, en die lichamelijke ervaring krijgt betekenis tegen de achtergrond van andere collectieve wandelvormen, zoals politieke marsen of processies. Natalie Gordon en Caroline D’Haese, dansdocenten aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen met daarnaast een eigen artistieke praktijk, stellen een alternatieve vorm van danseducatie voor. Daarbij ligt de nadruk niet langer op het aanleren van danspasjes, maar eerder op de verkennende onderzoekscapaciteiten van studenten, en hun vermogen om een kritisch vocabularium te ontwikkelen voor hun leerervaringen. Jonas Rutgeerts en zijn coauteurs bieden op hun beurt een kritisch perspectief op het uitdijende veld van danswetenschap. Zij stellen vast hoe, net als in vele andere vakgebieden, ook in dansstudies de notie ‘interdisciplinariteit’ de nieuwe mantra werd. Gek genoeg vinden verschillende visies op zogenaamd interdisciplinair dansonderzoek nauwelijks aansluiting bij elkaar. Hun voorstel is om, onder de noemer ‘ID²’ oftewel ‘interdisciplinariteit tot de tweede macht’, te zoeken naar intensievere kruisverbanden tussen praktijkgericht onderzoek en theorievorming.

Met dit dossier wil FORUM+ actief bijdragen aan het gestaag groeiende discours over dans als denkvorm met een eigen plek in het onderzoek in en over de kunsten. Dit redactioneel dient dan ook als een open en doorlopende oproep voor nieuwe bijdragen die licht werpen op hoe dans en kennis, lichaam en reflectie, beweging en discours zich tot elkaar verhouden – of beter, hoe ze elkaar mobiliseren. We hopen dat dit dossier zal uitgroeien tot een volgehouden en vooral bewogen dialoog tussen kunstenaars en/of onderzoekers en/of toeschouwers en/of docenten en/of curatoren en/of alle andere rollen van waaruit over dans en/of onderzoek kan worden nagedacht.

Naast de focus op ‘Dans en Onderzoek’ biedt dit nummer ook heel wat andere bijdragen. Het is daarbij opvallend hoe verschillende auteurs de tegenstelling opzoeken: beeldhouwkunst wordt veranderlijk ( Baeyens); natuur krijgt een stem ( Roels); stilte wordt muziek ( Moore). De contradictie is natuurlijk een bij uitstek dramatisch gegeven – denk maar aan Aristoteles’ basisschema van protagonist en antagonist in de tragedie – en vaak een motor in vele andere kunstdisciplines dan theater. Maar wat de genoemde artikelen lijken te benadrukken is dat tegenstellingen – in welke vorm dan ook – niet noodzakelijk conflictueus zijn, maar ook een voedingsbodem voor creatie, verbondenheid of compositie aanleveren.

Verraadt zich hier een utopische impuls in de huidige kunstpraktijk en het artistiek onderzoek? Zijn de tijden zo ontwricht dat er behoefte is aan eenheid binnen verdeeldheid? Het lijken platitudes, ware het niet dat de actualiteit nauwelijks nog ruimte laat voor cynisch denken. Zeker in een politiek beladen klimaat waarin het optrekken van grenzen vaak de bovenhand haalt op het vermogen van mensen om vrij te bewegen, hebben de kunsten in het algemeen en dans in het bijzonder veel te zeggen over de wereld waarin we leven.